W powszechnym odczuciu wiernych Wielki Post jest czasem nawrócenia, pokuty oraz rozważania męki Pańskiej. Znając swą grzeszność, uczniowie Chrystusa pragną duchowej przemiany i odnowy, chcą w czystości serca przeżywać doroczne wspomnienie śmierci i zmartwychwstania swego Pana. Sobór Watykański II mówiąc o liturgii Wielkiego Postu, wskazał na podwójny charakter tego okresu: jest to czas przypomnienia chrztu lub przygotowania do niego oraz czas pokuty. Polecił również szerzej uwzględnić elementy chrzcielne w przyszłej odnowionej liturgii. Przyjrzyjmy się zatem chrzcielnemu charakterowi Wielkiego Postu, bo jest to dla nas temat nowy i mało znany. Kościół chce, aby wspomnienie przyjętego chrztu towarzyszyło naszemu przygotowaniu do najważniejszych świąt.
Chrzest w Wigilię Paschalną
Chrystus dokonał dzieła zbawienia ludzi przez misterium paschalne, czyli przez swoją śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie. Umierając, pokonał naszą śmierć, przywrócił nam życie. Chrześcijanin nie tylko wyznaje wiarę w zbawczą śmierć i zmartwychwstanie Pana, ale przez sakrament chrztu zostaje włączony w misterium paschalne Zbawiciela. Przyjmując chrzest, zostaje zanurzony w śmierci Chrystusa, jest razem z Nim pogrzebany i powstaje do nowego życia. Wyrażał to starożytny obrzęd chrztu, którego udzielano wówczas przez zanurzenie. Zanurzenie w wodzie oznaczało śmierć starego człowieka, a wyjście z wody — zmartwychwstanie do nowego życia. W tym sakramencie chrześcijanin zostaje zjednoczony z Chrystusem w Jego śmierci, aby dostąpić udziału w Jego zmartwychwstaniu. Sakramentalny udział w misterium śmierci i zmartwychwstania Chrystusa przemienia całe życie chrześcijanina: umarł on już dla grzechu, zaś żyje dla Boga w Chrystusie.
Kościół pierwszych wieków udzielał chrztu w Wigilię Paschalną, w świętą noc, podczas której każdego roku celebrował w liturgii tajemnicę paschalną Chrystusa, wspominał Jego śmierć i zmartwychwstanie. Wybrano właśnie tę noc, ponieważ wtedy nauka o tej wielkiej tajemnicy w sakramencie chrztu stawała się rzeczywistością dla tych, którzy uwierzyli w Chrystusa. Wierzący przyjmowali chrzest, który zanurzał ich w śmierci Pana i dawał im udział w Jego zmartwychwstaniu. Zaraz po chrzcie z rąk biskupa przyjmowali bierzmowanie i pierwszy raz uczestniczyli w Eucharystii, która jest przecież pamiątką śmierci i zmartwychwstania Zbawiciela. Święto Paschy już na zawsze pozostanie dla nich wspomnieniem wejścia w tajemnicę paschalną Chrystusa. Trzy sakramenty — chrzest, bierzmowanie i Eucharystię — nazywano sakramentami wtajemniczenia chrześcijańskiego, wprowadzały bowiem chrześcijanina w tak głębokie zjednoczenie z Chrystusem.
