Jakkolwiek byłyby zróżnicowane księgi, z których składa się Pismo Święte, to jest ono jednak jedno ze względu na jedność Bożego zamysłu, którego Jezus Chrystus jest ośrodkiem i sercem, otwartym po wypełnieniu Jego Paschy.
[Katechizm Kościoła Katolickiego, 112]
Jezus Chrystus jest centrum Biblii, centrum Osoby Jezusa zaś jest Jego Serce. Na to zwraca uwagę już Jan Ewangelista, gdy ukazuje szczyt Paschy Jezusa w przebiciu Jego boku. Motyw Serca Jezusa, przetwarzany i rozwijany na przestrzeni dziejów Kościoła za pomocą różnych form wyrazu, pomagał Kościołowi ciągle na nowo skoncentrować się na najistotniejszym przesłaniu Pisma Świętego: Bóg jest miłością. Szczególność tajemnicy Serca Jezusa pochodzi stąd, że jest ona głęboko zakorzeniona w tekście biblijnym. Według tego świadectwa Serce Jezusa zajmuje centralne miejsce w bogatej przestrzeni symbolicznej Biblii. Jako taka tajemnica Serca Jezusa może naturalnie stać się punktem organizującym wszystkie dane Objawienia (por. É. Glotin, La Bible du Coeur de Jésus). Dlatego też kontemplowanie tajemnicy Serca Jezusa – symbolicznego przedstawienia miłości Boga, uczy interpretować Pismo Święte w takim duchu, w jakim zostało ono napisane (por. Dei Verbum, 12).
Serce Jezusa a Biblia
Ojcowie Kościoła już dawno odkryli bliski związek Serca Jezusa z księgą Biblii. To Orygenes chyba jako pierwszy zasugerował ważną wskazówkę: Należy interpretować Serce Boga jako potęgę Jego rozumu i władzę kierowania wszechświatem, a Jego Słowo jako posłańca niosącego wieść o tym, co jest w Jego Sercu. Serce i Biblia zostały przez Orygenesa odniesione do siebie nawzajem: słowo Biblii to nic innego jak opowieść o wnętrzu Serca Boga. Myśl tę wydaje się rozwijać św. Augustyn w swoich licznych notatkach i komentarzach do Psalmu 22 [21], którym od zarania chrześcijaństwa tradycja Kościoła kontemplowała cierpiącego Chrystusa. Refleksja nad wersetem z Psalmu 22, 15: jak wosk się staje moje serce, we wnętrzu moim topnieje (cf. Enarratio in Psalmos, 21, 15, I; oraz Ennarratio in Psalmos, 21, 15, II) doprowadziła Augustyna do zaskakującej konkluzji: Cor ipsius, Scriptura ipsius: Jego Serce to Jego Biblia, to znaczy: mądrość zawarta w Biblii znajduje się w Sercu Jezusa. Augustyn używa obrazu rozpuszczającego się wosku: w ogniu męki Chrystusa został niejako rozpuszczony wosk zagadki Biblii, zostały otwarte zawarte w niej tajemnice.
Tajemnica Bożego planu
Słowa Augustyna stanowiące symboliczne zrównanie Biblii i Serca Jezusa padają w kontekście męki i śmierci Jezusa, a więc Misterium Paschalnego. Rzeczywiście, pełny sens Bożego Objawienia Kościół jesteśmy w stanie odczytać tylko w jego świetle. Augustyn dobrze o tym wiedział, dlatego kontemplując Paschę Pana, skupił się na jednym znaczącym wydarzeniu historycznym, wydarzeniu przebicia boku Jezusa, i wyczuł ukryty w nim ogromny potencjał symboliczny. Przebicie włócznią to otwarcie ukrytego wnętrza Bożych planów zawartych w Sercu Mesjasza. Otwierając bok Jezusa włócznią, Rzymianin w symboliczny sposób otworzył ludzkości dostęp do tajemnic ukrytego od wieków planu Bożego: planu ukrytego w Sercu Boga. To rozumienie znajdujemy w liście 140. Augustyn pisze: Bowiem na pewno Chrystus chce, abyśmy doszli do zrozumienia głębokiej tajemnicy, że określenie “Jego serce” oznacza Jego Pisma święte, gdzie ukryty był Jego plan, który następnie został ukazany, kiedy On wypełnił przez swoje cierpienie to, co było o Nim prorokowane (List 140, 36). Serce Jezusa to tajemne miejsce Bożych planów. Podobnie jest z Pismem Świętym – to drugie takie miejsce. Te Boże plany zostają ukazane człowiekowi właśnie przez mękę Jezusa. Myśl tę podejmie później św. Tomasz z Akwinu: Wyrażenie “Serce Chrystusa” może tutaj oznaczać Pismo Święte, które objawia Serce Chrystusa. To Serce było zamknięte przed Pasją, bowiem Pismo pozostawało niejasne. Ale Pismo zostało otwarte po Męce, ponieważ ci, którzy rozważali je ze zrozumieniem, odkryli, w jaki sposób należy interpretować proroctwa (In Psalmos expositio, 21, 11). Przebite Serce Jezusa jest otwartą księgą, poprzez którą uczymy się rozumieć uniwersalny plan Bożej miłości dla całej ludzkości, zawarty w części zawoalowanej w Pierwszym Przymierzu i w części całkowicie odkrytej w Nowym.
Tak więc, wsłuchując się w Ojców Kościoła, odnajdujemy przebite Serce Jezusa jako symbol miłosiernej miłości, a zarazem jako księgę Biblii otwartą uderzeniem włóczni. Tak księga Biblii otwiera się przed nami, gdy z gorliwością ją medytujemy. Stąd czytanie Biblii może się stać medytowaniem ukrytego w Sercu Jezusa planu Bożego. Planu Bożego dla ludzkości, ale także dla każdego konkretnego człowieka. Według św. Augustyna chrześcijanin dochodzi do doskonałości, gdy serce Jego, to jest Jego Pismo święte, które zawiera Jego plan, we wnętrzu ich [chrześcijan], to jest w ich rozmyślaniach, tak jak wosk się rozpływa, to jest, dzięki ich gorliwości, jest rozumiane, dyskutowane i wyjaśniane (List 140, 36).
Medytując Serce Jezusa
Cześć oddawana Sercu Jezusa domaga się niejako czytania Biblii, czyli odkrywania tego, co jest treścią życia i siłą pulsowania Serca Jezusa. Jezus-Człowiek zapewne znał na pamięć długie fragmenty (jeśli nie całą) Biblię hebrajską, jak każdy pobożny Żyd. Ale nie tylko znał ją na pamięć. On przeniknął to, co jest jej treścią: Boże zamiary, Boże plany, także plany wobec siebie samego jako człowieka. Te plany umieścił głęboko w swoim ludzkim Sercu, uczynił je swoimi, stał się im posłuszny. Medytując Serce Jezusa, medytujemy Jezusa kołyszącego w swoim Sercu słowo Boże i Boże plany zawarte w Biblii. Biblia ma serce, jaśniejące centrum, z którego to Duch daje, swojemu czytelnikowi gorliwemu i modlącemu się, żywe zrozumienie jego wiary. I tym sercem jest Serce Jezusa (É. Glotin, La Bible du Coeur de Jésus). W ten sposób dostępujemy kontemplacji wewnętrznej tajemnicy ukrytej za obliczem Chrystusa, schodzimy do życia pulsującego w Jego Sercu (Jan Paweł II, Tertio millennio ineunte).
Disce cor Dei in verbis Dei – «poznaj serce Boga w Bożych słowach» – powie przy końcu szóstego wieku św. Grzegorz Wielki (List 5, 46), nawołując do codziennego medytowania słowa Bożego. W ten sposób Biblia medytowana w świetle Serca Jezusa w dzisiejszym świecie, spragnionym miłości, może się stać księgą życia dla trzeciego tysiąclecia.
Jacek Poznański SJ
